Odwołanie darowizny

Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności odnosi się do darowizny wykonanej jak i niewykonanej. Rażąca niewdzięczność to pojęcie niedookreślone i niezdefiniowane w kodeksie cywilnym. Rażąca niewdzięczność to zachowania obdarowanego, a więc zarówno jego działania i zaniechania, względem darczyńcy. Muszą to być zachowania skierowane bezpośrednio względem darczyńcy, nie osób trzecich. Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności wywołuje skutki obligacyjne. Następuje tu zwrot przedmiotu odwołanej darowizny stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W przypadku nieruchomości niezbędne będzie zawarcie w formie aktu notarialnego umowy o powrotne przeniesienie prawa własności nieruchomości. Jeśli ta droga okaże się niemożliwa do zrealizowana , niezbędne będzie złożenie pozwu do sądu. Na temat odwołania darowizny wielokrotnie wypowiadała się Sąd Najwyższy. I tak w uchwale podjętej w składzie siedmiu sędziów z dnia 7 stycznia 1967 r. , będącej zasadą prawną , sygn. akt III CZP 32/66 :

I. Oświadczenie odwołujące darowiznę nieruchomości z powodu rażącej niewdzięczności nie powoduje przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę, lecz stwarza jedynie obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

II. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.). Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy.

Nie dotyczy to jednak zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej (art. 390 § 2 k.c.) oraz wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem powoda; w takich wypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę.

Zgodnie z art. 899 k.c. darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia w którym uprawniony dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Jest to termin zawity. Początkiem biegu terminu jest dzień dowiedzenia się przez darczyńcę o niewdzięczności obdarowanego. Darczyńca lub jego spadkobierca nie może odwołać darowizny po śmierci obdarowanego, nawet jeśli termin określony w art. 899 § 3 k.c. jeszcze nie upłynął. Przyczyną odwołania darowizny może być tylko i wyłącznie rażąca niewdzięczność obdarowanego, a nie jego spadkobierców, ( II CKN 1395/00)